Achter de gevel: het verhaal achter Kerkstraat 54 in Monnickendam

‘Mijn vader gaf het huis zijn waardigheid terug’

Achter sommige huizen op Funda schuilt een mooi verhaal. Of het nu gaat om een bijzondere geschiedenis of persoonlijke herinneringen van bewoners – in deze serie brengen we ze voor het voetlicht. Zo ook het verhaal van Kerkstraat 54 in Monnickendam, waar kunstenaar Herman van Elteren woonde. Hij herstelde het monumentale pand eigenhandig in oude luister en legde onderweg een schat aan geschiedenis bloot. Zijn zoon Philippe vertelt zijn verhaal.

Een gevelsteen met een hand. Een Bijbel in een balk. En een middeleeuwse put doordrenkt met eeuwenoude verhalen. ‘Mijn vader heeft het huis niet bewoond, hij heeft het gevormd,’ zegt Philippe van Elteren. Als zoon van Herman van Elteren groeide hij op in het huis aan de Kerkstraat. Inmiddels woont Philippe met zijn vrouw en kind in Purmerend. Hij erfde het huis toen zijn vader anderhalf jaar geleden overleed, en dat huis staat nu te koop. Met een bijzonder verhaal.

In ere hersteld

Herman kocht het huis uit de 17^e eeuw in 1983 en woonde er tot kort voor zijn overlijden in 2023. ‘Hij viel voor het karakter van het pand, maar het verkeerde in slechte staat’, vertelt Philippe. ‘Alles wat mooi en antiek was, zat verstopt. Onder verlaagde plafonds of dikke verflagen. Het eerste wat mijn vader deed, was alles in ere herstellen. Hij heeft het huis volledig gerenoveerd en in de staat gebracht zoals het zou moeten zijn.’

Samen gebouwd, samen beleefd

Sommige plekken in huis hebben voor Philippe extra betekenis. De woonkamer bijvoorbeeld, waar de originele moederbalken nog zichtbaar zijn. ‘De kinderbalken, de dwarsbalken tussen de moederbalken, waren weg. Mijn ouders hebben die samen opnieuw gemaakt om de originele moederbalken te ondersteunen. Zelf geschuurd en zelf geplaatst. Die ruimte voelt daardoor heel authentiek.’

Het huis leek een project dat nooit af was. ‘Als kind vond ik dat soms vermoeiend. Mijn kamer verhuisde steeds, het dak moest eraf, isolatie erin. Maar nu zie ik hoe bijzonder het is dat mijn ouders het met zoveel liefde hebben aangepakt en in oude stijl hebben teruggebracht.’

Lagen geschiedenis

Tijdens de restauratie vond Herman in een gescheurde balk van het plafond een schriftje van een jongetje van elf uit de zeventiende eeuw, en een oude Bijbel. In de tuin haalde hij een betonplaat weg en stuitte op een molensteen, afkomstig van de grutterij aan de overkant. ‘Het bleek dat dit huis vroeger een winkel was waar gebroken granen van de grutterij werden verkocht. En de ossenschuur bevond zich hiernaast, dat zie je nog steeds aan de dubbele deuren die behouden zijn gebleven.’

Maar de grootste ontdekking wachtte onder de grond: een diepe waterput, afgesloten met diezelfde molensteen. In een archief van Oud Monnickendam beschreef Herman van Elteren zelf hoe hij met vriend Jan Marris tot wel 9 meter diep groef. Ze vonden aardewerk uit de zestiende en zeventiende eeuw, Engels porselein, Chinese scherven, tin, koper, en zelfs een munt uit 1688. Veel vondsten zijn nu te zien in het museum De Speeltoren in Monnickendam, maar een deel van de vondsten staat nog in het huis.

Het huis als atelier

Herman was meer dan een restaurateur: hij was kunstenaar, acteur, decorontwerper en kostuummaker. In de ruime werkplaats van zijn huis maakte hij gevelstenen, waarvan er nu zo’n twintig in Monnickendam hangen. ‘Voor zijn eigen huis maakte hij een hele bijzondere: een hand van God met de voorletters van zijn vrienden en familie, ingemetseld in 2000’, vertelt Philippe. ‘Hij begon altijd met een model van piepschuim om de juiste grootte te bepalen. Het model van de gevelsteen van zijn huis bewaar ik nu thuis, in Purmerend.’

Voor wie vaker door Monnickendam wandelt zijn de gevelstenen bekende ornamenten. Maar voor wie Herman kende, zijn het tastbare herinneringen. Philippe spreekt met trots over zijn vader. ‘Hij was een grote bekende in de stad, en zeer geliefd. Hij maakte kostuums voor het Middeleeuws Genootschap, ontwierp een levensgrote kerststal voor brasserie De Waegh en was ereburger van Monnickendam. Hij heeft veel voor de stad gedaan.’

Een huis dat blijft spreken

Natuurlijk hoopt Philippe dat de volgende bewoners het huis waarderen en zoveel mogelijk in deze staat willen behouden. ‘Maar ik snap ook wel dat mensen hun eigen stijl erin willen verwerken.’ Tegelijkertijd voelt het voor hem als iets bijzonders – om de sleutel te mogen doorgeven van een huis dat zoveel geschiedenis in zich draagt. ‘Je wordt niet alleen eigenaar van een huis, maar ook van een verhaal. Van lagen tijd, liefde en vakmanschap.’